In zzp-contracten staat vaker dat de opdrachtgever mogelijke naheffingen en boetes bij de zzp'er mag verhalen.

Aan het eind van dit jaar moet het gebeurd zijn dan moeten werkgevers in tien jaar tijd 125.000 banen hebben gecreerd voor mensen met een arbeidsbeperking. Maar het is heel onwaarschijnlijk dat dit doel wordt gehaald. De teller staat nu op zon 88.000 banen, blijkt uit de meest recente indicatie van het UWV.ppDe komende week wordt in de Tweede Kamer gepraat over versimpeling en de toekomst van deze banenafspraak, maar wat is er de afgelopen tien jaar van terechtgekomenppDe Wet banenafspraak 2015 moest zorgen voor een inclusievere arbeidsmarkt. Dit is deels gelukt, zeggen deskundigen. Het heeft het onderwerp meer op het netvlies van werkgevers gezet, al moest het een beetje met een stok, zegt arbeidsmarktdeskundige Hafid Ballafkih. Het is beter dan niets doen.ppVoor de mensen die onder de banenafspraak vallen, kunnen werkgevers sneller subsidies aanvragen, bijvoorbeeld om een werkplek te kunnen aanpassen en om risico weg te nemen. Er geldt bijvoorbeeld een loonkostenvoordeel en een noriskpolis, waardoor een werkgever alle ziektekosten van een werknemer met arbeidsbeperking vergoed krijgt. Deze mensen hebben hierdoor een grotere kans op werk gekregen, ziet Nico Blok van Onbeperkt aan de Slag, dat bemiddelt tussen werkgevers en werknemers met een arbeidsbeperking.ph2Te complexh2pToch is er ook kritiek. Zo vinden werkgevers de banenafspraak te complex. In de praktijk is het aanvragen van de subsidie ingewikkeld, zegt Antoine Reijnders, secretaris arbeidsmarkt bij VNONCW. Voor een kleine werkgever zonder aparte HRafdeling is het lastig ernaast te doen. Bij werkgevers heerst ook veel terughoudendheid, ziet hoogleraar arbeidspsychologie Fred Zijlstra. Werkgevers zijn bang dat ze risico lopen, en dat het ze toch geld kost als deze werknemers weer uitvallen of ziek worden.ppOok verschillen de ervaringen van werknemers die via de banenafspraak werk vinden, ziet Blok in de praktijk. Sommigen hebben een fijne, langdurige werkplek gevonden, maar ik hoor ook verhalen over discriminatie en dat lang niet alle werkgevers bereid zijn om werk passend te maken. Uit onderzoek van de Arbeidsinspectie blijkt ook dat tijdgebrek er vaak voor zorgt dat werknemers niet de ondersteuning krijgen die nodig is.ph2Extra concurrentieh2pOp het zogeheten doelgroepregister, waarin staat wie wel en niet onder de banenafspraak valt, is al langer kritiek. Een deel van de mensen met een arbeidsbeperking staat namelijk niet in het register en merkt dat ze hierdoor juist mnder kansen hebben. Dit is heel wrang, ziet Blok. Deze groep moet nu niet alleen concurreren met de mensen zonder arbeidsbeperking, maar ook met de mensen die wel onder de banenafspraak vallen.ppDe Arbeidsinspectie concludeerde ook dat er sterke aanwijzingen zijn dat een aanzienlijk deel van de doelgroep geen rele kans op betaald werk heeft. Men heeft zich onvoldoende gerealiseerd dat de arbeidsmarkt niet voldoende toegankelijk is voor iedereen, zegt hoogleraar Zijlstra.ppIn de tussenliggende jaren zijn in het kader van de banenafspraak ook veel banen gecreerd die niet specifiek voor mensen met een beperking zijn, zoals banenafspraakadviseurs. Het heeft misschien wel meer indirecte banen gecreerd dan daadwerkelijke banen voor mensen met een arbeidsbeperking, aldus arbeidsmarktdeskundige Ballafkih.ppBallafkih is kritisch op de manier waarop het succes van de afspraak gemeten wordt. Alleen die banen realiseren is wel een heel simpel kwantificeerbaar succes, zegt Ballafkih. De vraag is ook of die ongelijkheid is teruggebracht, hoe mensen uit het doelgroepenregister de regeling en hun werk ervaren en hoe duurzaam die plaatsingen zijn. Hij zou graag een stevige evaluatie van de wet zien. Het kwantitatief halen zou n ding zijn, maar hoe gaat het kwalitatiefppZijlstra: Er zijn veel mensen aan het werk gezet, maar als je kijkt naar hoeveel mensen na een jaar nog aan het werk zijn bij dezelfde organisatie, valt het tegen. Soms is een stap naar een baan te groot, zegt Reijnders van VNONCW.ph2Toekomsth2pOf het doel nou gehaald wordt of niet, de banenafspraak blijft gewoon bestaan, meldt een woordvoerder van het ministerie van SZW. Woensdag wordt in de Tweede Kamer een wetsvoorstel besproken dat de banenafspraak moet vereenvoudigen.ppHet is ook een enorme kans, want we hebben met enorme krapte te maken, zegt Zijlstra. We hebben hier een groep die wil en kan werken daar moeten we gebruik van maken. In een ideale wereld zou hier natuurlijk geen banenafspraak voor nodig zijn, benadrukt Blok. Dan zouden mensen met een arbeidsbeperking gewoon gezien worden als mensen met talenten en kwaliteiten, net zoals mensen zonder arbeidsbeperking.p

Terwijl er op de Nederlandse arbeidsmarkt veel onrust is over zzpers, is er in omliggende landen volgens experts minder discussie over het onderwerp. Hoe komt dat En kan Nederland daar wat van lerenppIn Nederland wordt zelfstandig ondernemerschap sinds het eind van de jaren 90 flink gestimuleerd, bijvoorbeeld door de zelfstandigenaftrek. De redenering was dat zzpers goed zijn voor innovatie en de economie, zegt universitair docent arbeidsrecht Niels van der Neut. Uiteindelijk is het misschien wel te goed gestimuleerd en nu hebben we heel veel zzpers.ppOnder hen zijn veel schijnzelfstandigen, zzpers die werken als zelfstandig ondernemer, maar volgens de regels eigenlijk in loondienst zouden moeten zijn. Dit fenomeen verstoort volgens de overheid de arbeidsmarkt, doordat werkgevers minder sociale lasten betalen en de schijnzelfstandige fiscale voordelen heeft. Met meer handhaving wil de overheid oneerlijke concurrentie en ongelijke arbeidsvoorwaarden tegengaan.ph2In Belgih2pEen land waar Nederland in dat opzicht een voorbeeld aan zou kunnen nemen, is Belgi, zeggen deskundigen. Daar zijn ook veel zelfstandigen, maar zij moeten meer bijdragen aan de sociale zekerheid. Er is bijvoorbeeld een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering en een apart pensioenstelsel.ppHier betaal je als zelfstandige veel, maar de discussie over wat je nou bent, zelfstandige of werknemer, is minder urgent, zegt HugoJan Ruts, hoofdredacteur bij nieuwssite ZiPconomy. Omdat het vanuit de sociale zekerheid niet zo veel uitmaakt, want je betaalt gewoon mee. Hij deed meermaals onderzoek naar zelfstandigen in het buitenland.ppBelgi loopt wat dat betreft een paar stappen voor, zegt Sem Overduin, belangenbehartiger bij HRdienstverlener HeadFirst Group. In het land zijn nauwelijks fiscale verschillen tussen werknemers en zelfstandigen, zegt hij, omdat er geen zelfstandigenaftrek of mkbwinstvrijstelling bestaat. De discussie rondom schijnzelfstandigheid speelt daardoor gewoon veel minder.ppZzpers in Belgi dragen 20,5 procent van hun nettobelastbaar inkomen af aan sociale zekerheid. Ook bijvoorbeeld Spanje verplicht freelancers om mee te betalen. In Nederland dragen zzpers via de inkomstenbelasting bijvoorbeeld wel bij aan de AOW, maar moeten ze zelf zorgen voor hun pensioen.ppVerder is een belangrijk verschil dat Belgi de relatie tussen een werkgever en zelfstandige bestempelt als een fundamenteel andere relatie dan die van een werkgever en werknemer. Dit is in 2006 in een aparte wet vastgelegd, zegt Ruts. In Nederland moet je als zelfstandige bewijzen dat je geen werknemer bent, maar in Belgi hoef je die stap niet te maken. Je moet wel aan criteria voldoen, maar het startpunt is dat van een zelfstandige, niet van een werknemer. De criteria lijken verder op die in Nederland, zeggen de experts.ppToch worstelt ook Belgi met mensen die gedwongen worden om als zelfstandige te werken, zegt Ruts. Voor sectoren waar uitbuiting sneller voorkomt, zoals de tuinbouw en maaltijdbezorging, zijn daarom extra criteria opgesteld om schijnzelfstandigheid tegen te gaan.ph2Duitslandh2pIn Duitsland ligt het aantal freelancers veel lager, omdat die alleen in bepaalde beroepen zijn toegestaan. Verstandig, vinden sommige experts. Bij beroepen waarbij iemand altijd in diensten werkt en onder gezag staat, mag je dus geen zelfstandige worden. Verpleegkundige of pizzabezorger dus niet, maar kunstenaar of ITconsultant wel. Dus dat verkleint de discussie ook al, zegt Van der Neut.ppOverigens moeten de Duitse zelfstandigen dan nog wel aan allerlei criteria voldoen. Die komen grotendeels overeen met de jurisprudentie uit het Nederlandse Deliverooarrest, zegt Ruts.ppHet is een misverstand dat Nederland de meeste zelfstandigen in Europa heeft, zien de experts. In Griekenland en Polen ligt het percentage bijvoorbeeld hoger. Dat heeft te maken met het grote aandeel van de agrarische sector in die landen, waar traditioneel veel zelfstandigen werken, verklaart het CBS.ph2En nuh2pMoet Nederland een voorbeeld nemen aan bijvoorbeeld Belgi De politiek heeft er al vaker naar gekeken, zegt Van der Neut, bijvoorbeeld in het wetsvoorstel van de VBAR. Maar dan werd geconcludeerd dat de wijze waarop Belgi arbeidsrelaties beoordeelt, niet eenopeen kan worden overgenomen, omdat wij in de fiscaliteit en sociale verzekeringen anders omgaan met zelfstandigen. Het hele stelsel zou dan eigenlijk hervormd moeten worden en dat vindt de politiek beladen.ppIntussen zet Nederland stappen om een gelijker speelveld te creren, zegt Overduin. Zo wordt de zelfstandigenaftrek afgebouwd en werkt de overheid aan een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zzpers. Onderzoek toont keer op keer aan dat het merendeel bewust kiest voor zelfstandig ondernemerschap. Dat matcht niet goed meer met de sociale zekerheid en fiscaliteit. Dat moeten we gaan herstellen, zodat mensen wel bijdragen aan de sociale zekerheid en er een gelijke behandeling plaatsvindt van werkenden.p

Veel zorginstellingen lukt het niet om te stoppen met schijnzelfstandigen vanaf 1 januari. Dan gaat de Belastingdienst actiever handhaven op deze zzpers die eigenlijk in loondienst moeten werken.ppTegenover de NOS vertellen de instellingen dat ze deze zzpers de komende maanden nog blijven inhuren, omdat er anders gaten in de roosters komen. En dat kan in de zorg niet, zeggen de organisaties, want dan komen sommige patinten, in bijvoorbeeld de gehandicapten en thuiszorg, simpelweg hun bed niet uit.ppVolledig stoppen op 1 januari is gewoon onhaalbaar, zegt Ernst Klunder, voorzitter van de raad van bestuur bij gehandicaptenorganisatie s Heeren Loo, waar een paar duizend zzpers werken. Dan hebben we een schreeuwend probleem. We gaan het zo snel als we kunnen afbouwen, maar wij hebben ook een verantwoordelijkheid naar continuteit van zorg.ppGGZinstelling Rivierduinen stopt wel met schijnzelfstandigen en moet hierdoor voor een deel van haar locaties een aanmeldstop inlassen. Het betekent dat patinten langer moeten wachten voor zij behandeld kunnen worden. Het leidt tot ongewenste extra belasting van de patint en zijn of haar naasten, schrijft de organisatie op haar site.ppOp veel cruciale plekken zijn we afhankelijk geworden van zzpers en dat is zorgwekkend, want die functies komen nu in de knel, zegt Theo van Uum, voorzitter van de overkoepelende brancheorganisatie BoZ.ppDe zorg kampt ook al jaren met een schrijnend personeelstekort. Roosters rondkrijgen is een probleem van alle dag, laat een woordvoerder van ouderenzorgorganisatie SVRZ weten. Vorig jaar had de branche zon 44.000 mensen te weinig. Als gevolg hiervan ligt de druk op bestaande werknemers hoger, waardoor het ziekteverzuim weer hoger is.ppDit is een van de redenen waarom de afgelopen jaren steeds meer zorgmedewerkers ondernemer werden. Als zzper hebben ze meer zeggenschap over hun uren en kunnen ze aangeven dat ze bijvoorbeeld geen nachtdiensten willen draaien. Werkgevers zien overigens dat deze ontwikkeling weer nadelig is voor hun collegas in loondienst, die deze diensten dan moeten opvangen. ph2Overprikkeld en agressieh2pZorgwerkgevers willen graag af van de vele zzpers. Ze hebben een voorkeur voor vaste gezichten op de groepen. Sommige clinten kunnen erg slecht tegen elke vorm van verandering en raken dan overprikkeld. Dat leidt soms zelfs tot agressie, zegt Ernst Klunder, voorzitter van gehandicaptenorganisatie s Heeren Loo. Dat pleit dus voor vastigheid, maar dat is de afgelopen jaren juist afgenomen.ppOm die reden zijn instellingen druk bezig om een deel van de 170.000 zzpers werkzaam in de sector zorg en welzijn in loondienst te krijgen. Het gros van deze groep is namelijk schijnzelfstandige, denken instellingen.ppOm freelancers over te halen in dienst te komen, bieden werkgevers veelal meer flexibiliteit aan. Want dat is naast geld de belangrijkste reden dat zzpers graag zpper zijn. Instellingen kijken bijvoorbeeld of werknemers zelf een rol kunnen spelen in het maken van de roosters of naar het draaien van langere diensten als werknemers daar voorkeur aan geven.ppOndanks de extra flexibele contracten, stemmen zzpers nog maar mondjesmaat in met een dienstverband. Zo hebben bij SVRZ 10 van de 250 zzpers de overstap naar vaste dienst gemaakt. Ook bij s Heeren Loo loopt het nog geen storm. Zzpers worden nu bestookt met signalen dat organisaties hen nodig hebben en wachten vervolgens vooral af, zegt Klunder.ph2Concurrentieh2pEen andere oplossing waar in de zorg en veel andere sectoren naar wordt gekeken, ligt bij detacheer of uitzendkrachten. Maar zij zijn voor werkgevers soms wel anderhalf keer duurder dan normale werknemers en dat is allemaal geld dat anders naar de zorg had kunnen gaan, benadrukken organisaties.ppOrganisaties worden door de afbouw van zzpinzet en de noodzaak van voldoende personeel bijna gedwongen over te stappen op detachering, zegt branchevoorzitter Theo van Uum. Het is volgens hem daarom jammer dat detacheerbedrijven zelf ook bezig zijn personeel over te halen in loondienst te komen en ze zo concurreren met zorginstellingen. ppVorige week werd bekend dat er in 2025 geen boetes zullen volgen, maar dat betekent niet dat bedrijven zorgeloos schijnzelfstandigen in kunnen blijven zetten. De Belastingdienst kan namelijk wel naheffingen opleggen. De branche roept het kabinet op om volgend jaar ook geen naheffingen uit te delen en toe te staan dat zzpers nog wel bij ziekte en drukte mogen worden ingezet.p

YouTube video by Maarten Slagboom